Greek CosmosΜήνυμα 1ο
Ολυμπιακοί Αγώνες στην αρχαιότητα - οι αθέατες πλευρές
12/5/2012, 14:44
Άνοιξε και επίσημα από την Πέμπτη (10/5) η Ολυμπιακή περίοδος των Θερινών Αγώνων του 2012 με την Αφή της Φλόγας στο Στάδιο της Αρχαίας Ολυμπίας, που έγινε με κάθε επισημότητα και την παρουσία χιλιάδων θεατών. Το ταξίδι της Ολυμπιακής Φλόγας ξεκινάει από την Αρχαία Ολυμπία και μετά από οκταήμερη Λαμπαδηδρομία σε όλη την Ελλάδα θα φτάσει στο Λονδίνο για την πραγματοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2012.
Η τελετή Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας γίνεται παραδοσιακά στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας και υπεύθυνη για τη διεξαγωγή της είναι η Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή. Σύμφωνα με το τελετουργικό, η Αφή πραγματοποιείται στον χώρο του ναού της Ήρας από την Πρωθιέρεια, η οποία ζητεί τη βοήθεια του θεού του ήλιου, Απόλλωνα, ώστε να ανάψει η δάδα.
Με αφορμή την πραγματοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων στη χώρα μας ανασύρονται και επιστρατεύονται μια σειρά ιδεολογήματα και μύθοι με στόχο την κατασκευή και προβολή μιας ειδυλλιακής εικόνας σχετικά με τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων κατά την αρχαιότητα.
Οι γνώσεις μας για τους Ολυμπιακούς αγώνες στην αρχαία Ελλάδα, είναι αρκετά πλούσιες από τις περιγραφές δεκάδων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, από απεικονίσεις αθλητικών σκηνών σε αρχαία έργα τέχνης καθώς και από τα ευρήματα των ανασκαφών. Μέσα στα στάδια και τις παλαίστρες οι αρχαίοι Έλληνες καλλιεργούσαν το σύνολο που λέγεται άνθρωπος για να το αναδείξουν σε προσωπικότητα χρήσιμη στην πολιτεία και γι´ αυτό κατόρθωσαν να πλάσουν τον υπέροχο εκείνο σωματικό τύπο, που μόνο η ελληνική αρχαιότητα μας άφησε σαν Ερμή του Πραξιτέλη, σαν Έφηβο των Αντικυθήρων ή σαν Δορυφόρο του Πολυκλείτου.
Ωστόσο αν φανταζόμαστε τους αρχαίους Ολυμπιακούς αγώνες σαν κάτι το ιδεατό, έναν «ατσαλάκωτο» αθλητικό παράδεισο όπου οι νέοι επιδίδονταν στην ευγενή άμιλλα, έχοντας αναπτύξει αρμονικά το σώμα και το νου για να κερδίσουν ένα κλαδί ελιάς πέφτουμε έξω. Η αλήθεια είναι ότι έχουμε και εδώ όλα τα στοιχεία της συμπεριφοράς που διέπουν άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες: ευγένεια, ήθος, πολιτισμό αλλά και ματαιοδοξία, απληστία, δωροδοκία, απάτη, φθόνο. Η φιλολογική έρευνα στα κείμενα των αρχαίων ελλήνων συγγραφέων, φωτίζοντας τα παρασκήνια, προσφέρει μια πλούσια σοδειά των αθέατων πλευρών των Ολυμπιακών αγώνων καθώς φέρνει στην ημερήσια διάταξη τα αποτυπώματα των πολεμικών συγκρούσεων για τον έλεγχο των αγώνων, περιπτώσεις πολιτικής εκμετάλλευσης της νίκης είτε από τη μεριά κρατών και ηγεμόνων είτε από τη μεριά αθλητών, παράνομες πολιτογραφήσεις αθλητών, δωροδοκίες και χρηματισμό, παραβιάσεις των κανονισμών, εξαπατήσεις των ελλανοδικών, έντονη βία, νίκες χωρίς συμμετοχή, χρησιμοποίηση της Ολυμπίας και των αγώνων για τη νομιμοποίηση παράνομων πράξεων ηγεμόνων, σφαγών και κατακτητικών ενεργειών.
Το ποιος θα οργανώνει και θα εκμεταλλεύεται τα ωφελήματα των αγώνων μετέτρεψε αρκετές φορές το ιερό της Ολυμπίας σε πεδίο αιματηρών πολεμικών συγκρούσεων. Η συγκέντρωση πλούτου από τη συρροή χιλιάδων πλουσίων και από τα αφιερώματα από όλες τις μεριές της Μεσογείου έγιναν η αιτία των αντιδικιών μεταξύ Πίσας (πόλη της Ηλείας έξι στάδια ανατολικά της Ολυμπίας), Ήλιδας (η μεγαλύτερη πόλη της Ηλείας), και Αρκάδων που φαίνεται ότι ήταν οι κύριοι διεκδικητές της οργάνωσης των Ολυμπιακών αγώνων. Π.χ το 364 π.Χ. στη διάρκεια της 104ης Ολυμπιάδας που διοργάνωναν οι Αρκάδες και ενώ, σύμφωνα με τον Ξενοφώντα ήδη είχαν τελεστεί οι ιπποδρομίες και το πένταθλο, εισβάλουν οι Ηλείοι με στρατό στον ιερό χώρο της Ολυμπίας και άρχισε μεγάλη μάχη κοντά στους αθλητικούς χώρους αλλά και γύρω από το Βουλευτήριο και το ναό του Δία, μπροστά στα κατάπληκτα μάτια των χιλιάδων θεατών.
Αρκετές ελληνικές πόλεις και ηγεμόνες για να εξασφαλίσουν Ολυμπιακές νίκες δεν δίσταζαν να εξαγοράσουν αθλητές από άλλες πόλεις και να τους εμφανίσουν ως δικούς τους πολίτες. Ιδιαίτερα οι τύραννοι Ελληνικών πόλεων της Σικελίας πρωταγωνιστούσαν στις περισσότερες συναλλαγές αυτού του τύπου με κύριο στόχο την προβολή και ανάδειξή τους. Από την άλλη αρκετοί αθλητές προκειμένου να κερδίσουν χρήματα παραχωρούσαν σε άλλες πόλεις την εκπροσώπηση της νίκης τους. Π.χ ο Σωτάδης από την Κρήτη αναγορεύτηκε το 384 π.Χ. στην 99η Ολυμπιάδα, νικητής στο Δόλιχο δρόμο. Στην επομένη, όμως, 100η Ολυμπιάδα το 380 π.Χ. παίρνοντας χρήματα από τους Εφέσιους αγωνίζεται ως Εφέσιος και κερδίζει την πρώτη θέση στο Δόλιχο δρόμο. Σύμφωνα με τον Παυσανία η στάση του αυτή τιμωρήθηκε από τους συμπατριώτες του Κρήτες με εξορία.
Στην πορεία των Ολυμπιακών αγώνων παρουσιάστηκαν κρούσματα δωροδοκίας. Μερικοί αθλητές προκειμένου να στεφθούν νικητές δεν δίσταζαν να δωροδοκήσουν τους αντιπάλους τους παραβαίνοντας έτσι τον όρκο τους. Από τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας φαίνεται καθαρά ότι η δωροδοκία και ο χρηματισμός δεν αφορούσε μόνο κάποιους αθλητές αλλά και ορισμένους προπονητές καθώς και Ελλανοδίκες. Π.χ κατά την 178η Ολυμπιάδα του 368 π.Χ. κατασκευάστηκαν άλλες δύο Ζάνες από πρόστιμο που επέβαλαν οι Ελλανοδίκες σε δύο Ρόδιους αθλητές. Οι δύο αθλητές συνελήφθησαν επ´ αυτοφώρω –όπως λέει ο Παυσανίας- ο Εύδηλος να δωροδοκείται από το Φιλόστρατο στο αγώνισμα της πάλης.
Το μόνο πράγμα που δεν μνημονεύεται είναι ίσως το ντόπινγκ. Ωστόσο ο Αριστοτέλης περιγράφει την παραμόρφωση του προσώπου των αθλητών, που μοιάζουν πλέον με ζώα, λόγω της ειδικής δίαιτας στην οποία υποβάλλονταν για αύξηση της μυϊκής τους μάζας. Ο σχολιασμός θυμίζει σημερινά πρόσωπα αθλητών που παραμορφώνονται από τη χρήση αυξητικών ορμονών.
* Η Ελένη Νικολαϊδου είναι φιλόλογος - ιστορικός και υπεύθυνη ύλης στo ενημερωτικό δίκτυο www.alfavita.gr - Συγγραφέας του βιβλίου "Οι ολυμπιακοί αγώνες στην αρχαία Ελλάδα. Οι αθέατες πλευρές"
ΠΗΓΗ: tovima.gr
Η τελετή Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας γίνεται παραδοσιακά στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας και υπεύθυνη για τη διεξαγωγή της είναι η Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή. Σύμφωνα με το τελετουργικό, η Αφή πραγματοποιείται στον χώρο του ναού της Ήρας από την Πρωθιέρεια, η οποία ζητεί τη βοήθεια του θεού του ήλιου, Απόλλωνα, ώστε να ανάψει η δάδα.
Με αφορμή την πραγματοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων στη χώρα μας ανασύρονται και επιστρατεύονται μια σειρά ιδεολογήματα και μύθοι με στόχο την κατασκευή και προβολή μιας ειδυλλιακής εικόνας σχετικά με τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων κατά την αρχαιότητα.
Οι γνώσεις μας για τους Ολυμπιακούς αγώνες στην αρχαία Ελλάδα, είναι αρκετά πλούσιες από τις περιγραφές δεκάδων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, από απεικονίσεις αθλητικών σκηνών σε αρχαία έργα τέχνης καθώς και από τα ευρήματα των ανασκαφών. Μέσα στα στάδια και τις παλαίστρες οι αρχαίοι Έλληνες καλλιεργούσαν το σύνολο που λέγεται άνθρωπος για να το αναδείξουν σε προσωπικότητα χρήσιμη στην πολιτεία και γι´ αυτό κατόρθωσαν να πλάσουν τον υπέροχο εκείνο σωματικό τύπο, που μόνο η ελληνική αρχαιότητα μας άφησε σαν Ερμή του Πραξιτέλη, σαν Έφηβο των Αντικυθήρων ή σαν Δορυφόρο του Πολυκλείτου.
Ωστόσο αν φανταζόμαστε τους αρχαίους Ολυμπιακούς αγώνες σαν κάτι το ιδεατό, έναν «ατσαλάκωτο» αθλητικό παράδεισο όπου οι νέοι επιδίδονταν στην ευγενή άμιλλα, έχοντας αναπτύξει αρμονικά το σώμα και το νου για να κερδίσουν ένα κλαδί ελιάς πέφτουμε έξω. Η αλήθεια είναι ότι έχουμε και εδώ όλα τα στοιχεία της συμπεριφοράς που διέπουν άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες: ευγένεια, ήθος, πολιτισμό αλλά και ματαιοδοξία, απληστία, δωροδοκία, απάτη, φθόνο. Η φιλολογική έρευνα στα κείμενα των αρχαίων ελλήνων συγγραφέων, φωτίζοντας τα παρασκήνια, προσφέρει μια πλούσια σοδειά των αθέατων πλευρών των Ολυμπιακών αγώνων καθώς φέρνει στην ημερήσια διάταξη τα αποτυπώματα των πολεμικών συγκρούσεων για τον έλεγχο των αγώνων, περιπτώσεις πολιτικής εκμετάλλευσης της νίκης είτε από τη μεριά κρατών και ηγεμόνων είτε από τη μεριά αθλητών, παράνομες πολιτογραφήσεις αθλητών, δωροδοκίες και χρηματισμό, παραβιάσεις των κανονισμών, εξαπατήσεις των ελλανοδικών, έντονη βία, νίκες χωρίς συμμετοχή, χρησιμοποίηση της Ολυμπίας και των αγώνων για τη νομιμοποίηση παράνομων πράξεων ηγεμόνων, σφαγών και κατακτητικών ενεργειών.
Το ποιος θα οργανώνει και θα εκμεταλλεύεται τα ωφελήματα των αγώνων μετέτρεψε αρκετές φορές το ιερό της Ολυμπίας σε πεδίο αιματηρών πολεμικών συγκρούσεων. Η συγκέντρωση πλούτου από τη συρροή χιλιάδων πλουσίων και από τα αφιερώματα από όλες τις μεριές της Μεσογείου έγιναν η αιτία των αντιδικιών μεταξύ Πίσας (πόλη της Ηλείας έξι στάδια ανατολικά της Ολυμπίας), Ήλιδας (η μεγαλύτερη πόλη της Ηλείας), και Αρκάδων που φαίνεται ότι ήταν οι κύριοι διεκδικητές της οργάνωσης των Ολυμπιακών αγώνων. Π.χ το 364 π.Χ. στη διάρκεια της 104ης Ολυμπιάδας που διοργάνωναν οι Αρκάδες και ενώ, σύμφωνα με τον Ξενοφώντα ήδη είχαν τελεστεί οι ιπποδρομίες και το πένταθλο, εισβάλουν οι Ηλείοι με στρατό στον ιερό χώρο της Ολυμπίας και άρχισε μεγάλη μάχη κοντά στους αθλητικούς χώρους αλλά και γύρω από το Βουλευτήριο και το ναό του Δία, μπροστά στα κατάπληκτα μάτια των χιλιάδων θεατών.
Αρκετές ελληνικές πόλεις και ηγεμόνες για να εξασφαλίσουν Ολυμπιακές νίκες δεν δίσταζαν να εξαγοράσουν αθλητές από άλλες πόλεις και να τους εμφανίσουν ως δικούς τους πολίτες. Ιδιαίτερα οι τύραννοι Ελληνικών πόλεων της Σικελίας πρωταγωνιστούσαν στις περισσότερες συναλλαγές αυτού του τύπου με κύριο στόχο την προβολή και ανάδειξή τους. Από την άλλη αρκετοί αθλητές προκειμένου να κερδίσουν χρήματα παραχωρούσαν σε άλλες πόλεις την εκπροσώπηση της νίκης τους. Π.χ ο Σωτάδης από την Κρήτη αναγορεύτηκε το 384 π.Χ. στην 99η Ολυμπιάδα, νικητής στο Δόλιχο δρόμο. Στην επομένη, όμως, 100η Ολυμπιάδα το 380 π.Χ. παίρνοντας χρήματα από τους Εφέσιους αγωνίζεται ως Εφέσιος και κερδίζει την πρώτη θέση στο Δόλιχο δρόμο. Σύμφωνα με τον Παυσανία η στάση του αυτή τιμωρήθηκε από τους συμπατριώτες του Κρήτες με εξορία.
Στην πορεία των Ολυμπιακών αγώνων παρουσιάστηκαν κρούσματα δωροδοκίας. Μερικοί αθλητές προκειμένου να στεφθούν νικητές δεν δίσταζαν να δωροδοκήσουν τους αντιπάλους τους παραβαίνοντας έτσι τον όρκο τους. Από τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας φαίνεται καθαρά ότι η δωροδοκία και ο χρηματισμός δεν αφορούσε μόνο κάποιους αθλητές αλλά και ορισμένους προπονητές καθώς και Ελλανοδίκες. Π.χ κατά την 178η Ολυμπιάδα του 368 π.Χ. κατασκευάστηκαν άλλες δύο Ζάνες από πρόστιμο που επέβαλαν οι Ελλανοδίκες σε δύο Ρόδιους αθλητές. Οι δύο αθλητές συνελήφθησαν επ´ αυτοφώρω –όπως λέει ο Παυσανίας- ο Εύδηλος να δωροδοκείται από το Φιλόστρατο στο αγώνισμα της πάλης.
Το μόνο πράγμα που δεν μνημονεύεται είναι ίσως το ντόπινγκ. Ωστόσο ο Αριστοτέλης περιγράφει την παραμόρφωση του προσώπου των αθλητών, που μοιάζουν πλέον με ζώα, λόγω της ειδικής δίαιτας στην οποία υποβάλλονταν για αύξηση της μυϊκής τους μάζας. Ο σχολιασμός θυμίζει σημερινά πρόσωπα αθλητών που παραμορφώνονται από τη χρήση αυξητικών ορμονών.
* Η Ελένη Νικολαϊδου είναι φιλόλογος - ιστορικός και υπεύθυνη ύλης στo ενημερωτικό δίκτυο www.alfavita.gr - Συγγραφέας του βιβλίου "Οι ολυμπιακοί αγώνες στην αρχαία Ελλάδα. Οι αθέατες πλευρές"
ΠΗΓΗ: tovima.gr
